bilgibazarı

Gözləntilər baş verəcəklərə təsir edir

Gözləntilər həqiqətən baş verəcəklərə təsir edirmi? Başqa bir sözlə “Pygmalion effect”-i və ya “Self Fulfilling Prophecy” həqiqətə uyğundurmu?

Bu sualın cavabını dəqiq demək qeyri-mümkündür, amma, bu sahədə bir sıra araşdırmalar aparılmış, sınaqlar həyata keçirilmişdir. Bəhsolunan mövzuda aparılmış ən məşhur araşdırma “Clever Hans” ilə bağlıdır.

İlk öncə onu qeyd etmək lazımdır ki, Clever Hans bir atdır. Clever Hans 1891-ci ilin əvvəllərində baş tutmuş bir sərgidə sahibi Wilhelm von Osten tərəfindən ona verilən suallara dəqiqliklə cavab verərək onu izləyənləri heyrətə gətirməyi bacarmışdı. Sərgi zamanı sahibi Clever Hansa riyazi suallar vermiş, o isə ayağını yerə vuraraq cavab vermişdir. Cavabların 90%-i doğru idi.

Lakin, sahibi eyni sualı verdikdən sonra pərdənin arxasında durduqda Hans heç bir suala doğru cavab verə bilməmişdi.

Tədqiqatçılar bu məsələ üzərində bir sıra araşdırmalar apardıqdan sonra məlum oldu ki, Clever Hans əslində bədən dilini çox mükəmməl şəkildə oxumaq qabiliyyətinə malikdir. Onun suallara doğru cavab verməsində də məhz bu qabiliyyəti ona kömək etmişdir. Belə ki, sahibi Hans’a “2+2” riyazi sualını verdikdə Hans ayağını yerə döyəcləyərək cavab verir. Bu zaman doğru cavaba yaxınlaşarkən şüursuz şəkildə sahibinin bədəni bir reaksiya verməyə başlayır. At da bu reaksiya sayəsində doğru cavabda ayağını döyəcləməyi dayandırır. Ancaq pərdə arxasına keçdikdə at sahibini görə bilmədiyinə üçün heç bir suala düzgün cavab verə bilmir.

Hans doğru cavaba yaxınlaşarkən sahibində onun doğru cavabda dayanacağı barədə bir gözlənti yaranır. Bu gözlənti insanın daxilində yaranan bir düşüncə olmasına baxmayaraq onun xarici görünüşündə də bir sıra əlamətdar dəyişikliklərə (göz bəbəyinin böyüməsi, səs tonu və s.) səbəb olur. Hans’ın doğru cavablarda ayağını dayandırmağına səbəb isə sahibinin xarici görünüşündə baş verən dəyişiklikləri oxuya bilməsi idi.

Bu araşdırma gözləntinin insan həyatında nə qədər önəmli bir faktor olduğunu sübut etmişdir və bu psixoloji vəziyyətin adına “Self Fulfilling Prophecy” və ya “Pygmalion Effect” deyilmişdir.

Yəni, bir hadisənin sırf gözlənildiyi üçün gözlənildiyi kimi baş verməsi.

Qaynaq: britannica.com

ZİYARETÇİ YORUMLARI

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu aşağıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.

BİR YORUM YAZ