bilgibazarı

Qızıl Nə Üçün Dəyərlidir?

İnsanların qızıla olan marağı sözsüz təəccübləndiricidir. Nə üçün var olan 118 bənzər element içindən qızıl? Bu sual ətrafında yəqin ki, çoxunuz düşünmüsünüz. Ancaq, yuxarıda 118 bənzər maddə sözünü istifadə etsək də, əslində bəhsolunan maddələri tərkibləri baxımından incələdikdə fərqliliklərin olduğunu görərik. Bunlardan bəziləri zəhərli, bəziləri gözlə görünməz, bir qismi vaxt keçdikcə öz görünüşünü itirən və bir qismi də biri-birindən ayrılmaz xüsusiyyətə malikdir.

İnsanlar qızılı nə üçün pul olaraq seçdi?

Məsələn, bu elementlərin bəziləri qaz halındadır və onları daşımaq üçün şüşə qaba ehtiyacımız var. Eyni zamanda həmin maddələri gözlə görmək də olduqca çətindir. Bu baxıma bəhsolunan tipdən maddələrin pulu əvəzləməsi heç uyğun olmazdı. Bununla bərabər civə və bromdan bəhsedəbilərik ki, həmin maddələr maye halındadırlar. Onların bu vəziyyəti, yəni sərt olmaması rahatlıqla daşınmasının qarşısını alır. Digər tərəfdən bu maddələr temperatura və yenir ağırlıq qüvvəsinə qarşı həssasdırlar. Bəhsolunan iki maddə eyni zamanda zəhərlidir. Həyatınız üçün təhlükəli olan pulu yəqin ki, heç birimiz istəməzdik.

Digər qrup maddələr labarotoriya mühitində asanlıqla partlaya bilən, yəni, digər maddələrə qarşı reaksiyası güclü olanlardır. Sodium və potasiumu misal olaraq göstərə biləcəyimiz maddələr bu sinfə ait digər təhlükəlilərdəndir. Digər bir qrup maddələr var ki, (torium, uran v.s) onları biri-birindən ayırmaq olduqca çətindir. Ancaq labarotoriya mühitində ayrılabilən bu tip birləşmələr pul vasitəsi kimi istifadə ediləcəyi təqdirdə, cibinizdəki məbləği müəyyən etmək olduqca çətin olacaqdı.

Dəmir və mis də diqqətimizi çəkən digər elementlərdəndir. Ancaq, bu iki maddənin hər birinin özünə görə mənfi tərəfləri vardır. Məsələn, dəmir təbiətdə çox rast gəlinən elementdir və onun pul kimi qəbul edilməsi insanların cibində bir neçə kiloqram qəpik gəzdirməsinə səbəb olacaqdı. Digər bir tərəfdən, dəmirin paslanma xüsusiyyəti onun rəğbət görməməsinə səbəb olmuşdur. Dəmirə nisbətdə daha az tapılan mis isə nəmlə təmas etdiyində yaşıl rəng almağa başladığından marjinal insanlar onu da sevimlilər sıralamasından çıxarmışlar.

Sink, titan kimi digər tip birləşmələrin ortaq xüsusiyyəti isə, olduqca sərt olmaları və çətin ərimələridir. Bu xüsusiyyət həmin birləşmələrə forma verməyə çətinlik yaratdığından insanlar həmin birləşmələrə qarşı o qədər də istəkli olmamışlar.

Növbəti 8 element isə, bir qədər zəngin təbəqə adlandırabiləcəyimiz sinfə aitdit. Platin, rodium, iridium,osium, palanium, retenium və qızılla, gümüşün də yer aldığı bu təbəqə digər maddələrə qarşı həssas deyillər. Eyni zamanda bəhsolunan maddələr təbiətdə çətinliklə tapılık ki, bu da onların pul vasitəsi olmağı üçün əsas səbəbdir. Ancaq, yuxarıdakı 8- elementdən qızıl və gümüşü çıxmaq şərti ilə digərləri çox nadir halda tapılır və yüksək temperatorda əriyir.

Əlimizdə qalan iki element (qızıl və gümüş) təbiətdə geniş yayılmasa da, digər 6 maddədən daha çoxdur və nisbətdə daha tez əriyirlər. Bu onları asanlıqla qəpik pul halına gətirməyə, müxtəlif bəzək əşyaları etməyə uyğun edir. Ancaq, hər zaman ən yaxşısını axtaran insan bu iki element arasında da seçim etmişdir. Nəticədə qızılın gümüşdən daha qiymətli olduğunu təsbit edən insanlar günümüzə qədər ona bəlkə də həddindən artıq dəyər biçməyə davam edir. Bəs gümüşün mənfi tərəfi nədir?

İlk olaraq rəng baxımından qızıla məğlub olan gümüşü, ikinci dəfə daha dəyərsiz edən onun qaralma xüsusiyyətidir. Yəni, havada kükürdlə təmas edən gümüş tüz bir zamanda qaralmağa başlar. Nəhayət bütün bu saydıqlarımız qızılı əvəzedilməz edən səbəblərdir.

Qaynaq: bbc\tr

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 3 YORUM
  1. Anonim dedi ki:

    slm cox maraqlıdır

  2. Elgün dedi ki:

    Təşəkkürlər

  3. Anonim dedi ki:

    Cox ama Cox maraqlidir

BİR YORUM YAZ